Pranayam Tips | प्राणायाम ही एक अशी क्रिया आहे, ज्याचा सराव करून तुम्ही केवळ शरीरावरच नव्हे तर मनावरही नियंत्रण ठेवू शकता. मनावर नियंत्रण ठेवणे अत्यंत आवश्यक आहे, अन्यथा सर्व प्रकारचे दु:ख आणि विचार सहजपणे तुमच्यावर अधिराज्य गाजवतील आणि तुम्ही शांतपणे जगू शकणार नाही. प्राणायाम हा जरी बसून केला जाणारा क्रियाकलाप असला तरी तो थोडा वेळ केल्याने शरीर सक्रिय राहते. तसेच मन शांत होते.

प्राणायाम हा ‘प्राण’ आणि ‘अयम’ या दोन शब्दांनी बनलेला आहे. ‘प्राण’ म्हणजे आपली जीवनशक्ती आणि ‘अयम’ या शब्दाचा अर्थ ऐच्छिक नियंत्रण. सामान्य भाषेत, श्वासोच्छवासाच्या नियंत्रणास प्राणायाम म्हणतात. मनाची भावनिक अवस्था आणि श्वासोच्छवासाची प्रक्रिया यांचा खोलवर संबंध आहे. मनाची भावनिक स्थिती जसजशी बदलते तसतसा श्वासोच्छवासाचा वेग वर-खाली होऊ लागतो.

हेही वाचा – Foods For Heartburn | तुम्हाला छातीत जळजळ होत असेल तर, ‘या’ पदार्थांचा आहारात करा समावेश

जे शरीरासाठी चांगले नाही, परंतु श्वासोच्छवासावर नियंत्रण ठेवल्यास, त्यामुळे परिस्थिती कितीही प्रतिकूल असली तरी त्याचा शरीरावर कोणताही परिणाम होत नाही. या कारणास्तव योग हा प्राणायाम हा महत्त्वाचा भाग मानतो. प्राणायामचे जास्तीत जास्त फायदे मिळवायचे असतील, तर ते करताना काही गोष्टी लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे. आम्हाला त्याबद्दल माहिती द्या.

प्राणायाममध्ये श्वास नेहमी नाकातूनच घ्यावा. तोंडाने नाही.
जबरदस्तीने श्वास रोखू नका. योग्य प्रक्रिया म्हणजे डाव्या नाकपुडीतून श्वास घेणे, नंतर दोन्ही नाकपुड्या बोटांनी बंद करा आणि नंतर उजव्या नाकपुडीतून श्वास सोडा, परंतु जर तुम्हाला श्वास रोखता येत नसेल, तर घाबरून बळजबरी करू नका.
प्राणायाम करताना पाठदुखी होत असेल तर भिंतीचा किंवा सोफ्याचा आधार घेऊ शकता.
प्राणायाम करण्यापूर्वी, काही सेकंद सामान्य श्वासोच्छ्वास करून शरीराला आराम द्या आणि नंतर ते सुरू करा.
गर्भवती महिलांनी प्राणायाम करणे टाळावे.